Według niektórych naukowców emocje zakodowane są w DNA jako spadek po naszych przodkach*. Na drodze ewolucyjnej emocje wykształciły się, jako jeden ze sposobów radzenia sobie z otaczającą rzeczywistością, w celu przetrwania. Naukowcy wskazują jednak na to, że zapis DNA nie jest permanentny** i częściowo kształtowany zostaje przez aktualny wpływ środowiska. Jest tak dlatego, że geny to nie tylko bierne zakodowane przekaźniki wiedzy przodków, ale też wrażliwe na bieżące bodźce magazyny informacji. Poprzez dokonywanie świadomych wyborów (np: żywieniowych, aktywności fizycznej, medytacji), każdego dnia mamy potencjalną możliwość wpływu na zapis informacji w genach i dzięki temu możemy zmieniać ich kod. 

Materializacja emocji

Emocje zatem pełnią bardzo pierwotną funkcję i są głęboko zakorzenione w instynktownych zachowaniach (oraz w komórkach naszego ciała i tym samym w ich DNA). Emocje są odczuwalną w ciele reakcją na zaistniałe okoliczności i towarzyszy im fizyczna, biologiczna i chemiczna zmiana w organizmie. Emocje nie tylko materializują się w postaci skomplikowanych procesów zachodzących w organizmie, wyrażane zostają  również poprzez myśli i zachowania. Łączą świat zewnętrzny (poprzez odbiór bodźców) ze światem wewnętrznym (subiektywną oceną rzeczywistości). Warto zwrócić uwagę na to, że niewyrażone emocje mogą powodować dyskomfort w ciele. Zatem bezpośrednio emocje są wynikiem instynktownej reakcji w stosunku do określonej sytuacji. Pośrednio mogą pojawić się również jako reakcja na wewnętrzne spostrzeżenia i myśli. 

Emocje a rozwój mózgu 

Na drodze ewolucji mózgu, emocje stały się mocno powiązane z procesem myślowym. To dzięki wytworzeniu się kory mózgowej, odpowiedzialnej za racjonalne myślenie, mamy dostęp do obszarów mózgu, które mogą pomóc w świadomym i długoterminowym zarządzaniu emocjami. Sama budowa mózgu człowieka wskazuje na postęp ewolucyjny w trakcie którego rozwinęły się 3 mózgi:  

1. Mózg gadzi, jako najbardziej pierwotny w ewolucyjnym rozwoju, jest odpowiedzialny za przetrwanie i zarządzanie najbardziej podstawowymi funkcjami organizmu, takimi jak: regulacja oddechu, bicie serca, trawienie, czy też pobudzenie organizmu jak popęd seksualny, uczucie głodu.

Jest centralnym systemem emocjonalnym odpowiadającym za wykrywanie zagrożenia i ochronę życia jednostki. W praktyce związany jest z emocjami podstawowymi, takimi jak np: lęk, złość, wstręt, których nadrzędnym zadaniem jest wysłanie sygnału do organizmu, w celu doboru optymalnej reakcji na otoczenie, mającej zapewnić przetrwanie. To za nim stoją najbardziej podstawowe odruchy: walka, ucieczka, zamarcie.

2. Mózg ssaczy, nazywany również układem limbicznym w skład którego wchodzą: ciało migdałowate (ośrodek emocji), hipokamp (odpowiedzialny za pamięć i orientację przestrzenną) oraz podwzgórze (wytwarza neurohormony i łączy ośrodkowy układ nerwowy z układem wewnątrzwydzielniczym poprzez przysadkę mózgową, która to odpowiada za wydzielanie hormonów i stan emocjonalny). Ciało migdałowate pełni funkcję strażnika i uruchamia szereg procesów obronnych organizmu. W przypadku oceny sytuacji zagrożenia wyłącza racjonalne myślenie (odcina dopływ krwi do kory mózgowej).

W tej części mózgu następuje uczenie się na podstawie doświadczania, lecz niekoniecznie uzasadnionego myślenia (stąd mogą brać się fobie, lęki niepoddające się racjonalnej analizie).

Wiąże się z potrzebą pozyskiwania zasobów, konsumpcją, przeżywaniem przyjemności i satysfakcji. Jako dość pierwotna stoi u podstaw zachowań motywujących do reprodukcji i przetrwania. Jest także odpowiedzialna za emocje, pamięć emocjonalną, motywację, rozpoznanie sytuacji zagrożenia, dążenie do poczucia bezpieczeństwa.

3. Kora mózgowa, jako najwyższa w drodze ewolucji, odpowiada za procesy myślowe: planowanie, racjonalne myślenie, analizę, rozważania. Płat czołowy odpowiedzialny jest za procesy językowe, myślenie abstrakcyjne, koncepcje, decyzje. Tylne płaty kory mózgowej odpowiadają za odbiór lokalizacji w przestrzeni, ruch ciała. 

W korze mózgowej wykształciły się systemy kojenia i afiliacji, czyli poczucia więzi, przynależności i troski. W drodze ewolucji potrzeby te nabrały znaczenia, gdyż przyczyniały się do lepszego przetrwania gatunku. Rodzice zajmujący się potomstwem, zapewniali im większe szanse na przeżycie i tym samym kontynuację linii gatunku.  

Silne emocje mogą zmieniają priorytety organizmu

Bywa, że przy silnych emocjach dostęp do procesów myślowych zostaje odcięty i uruchamiają się procesy obronne organizmu. Warto mieć tego świadomość, aby lepiej zarządzać zarówno emocjami jak i zachowaniem. Żeby długotrwale i skutecznie na nie wpływać, z pewnością przydatna będzie też  praca z przekonaniami, czyli schematami myślowymi (narzędzie do pracy z przekonaniami dostępne tutaj). Jednak na początek, dobrze jest stać się uważnym na swoje emocje i zachowania, po to by umiejętnie odczytywać ich najbardziej pierwotne i  podstawowe przekazy.

Pomocna może też być wizualizacja mózgu jako pięści (metoda często stosowana podczas pracy z emocjami u dzieci):

1. ŻÓŁWIK, czyli zamknięta pięść przedstawia mózg a jej zewnętrzna część to kora mózgowa i płaty przedczołowe (kciuk zostaje zwinięty i schowany pod 4 pozostałe palce) – wskazuje na to, że wszystko jest dobrze, można spokojnie pracować, działać, myśleć. 
2. CZWÓRKA – otwarta pięść (kciuk pozostaje zwinięty do wnętrza dłoni a 4 palce otwarte są do góry) przedstawia mózg ssaczy – oznacza emocje i sygnał, że można załagodzić sytuację poprzez wyrażenie potrzeb np: bliskości, rozmowy, lub żeby mnie ktoś zostawił na sam.
3. PIĄTECZKA, czyli otwarta dłoń (palce wyciągnięte) oznacza intensywną pracę mózgu gadziego, dbającego o przetrwanie i pokazuje STOP. Wówczas wiadomo, że silne emocje biorą górę a wtedy trudniej o racjonalne myślenie i jasne wyrażenie potrzeb. Najlepiej, dać sobie czas na ochłonięcie. Podobnie jak w przy „czwórce”, nie jest to dobry moment na podejmowanie decyzji.

Zmiana nawyków emocjonalnych dzięki neuroplastyczności mózgu 

Określonemu sposobowi myślenia towarzyszą odpowiadające mu emocje (rezonujące energetycznie). Na przykład osoba myśląca, że jest niewystarczająco dobra, będzie odczuwać wstyd, jeśli zrobi coś nie tak (więcej o świadomości i związanymi z nią sposobami myślenia piszę tutaj). Wyuczone i nawykowe schematy myślenia działają w mózgu na podstawie określonych połączeń neuronowych. Dzięki neuroplastyczności mózgu istnieje możliwość zmiany tych połączeń neuronowych, a dzieje się to poprzez uczenie się. Edukacja pociąga za sobą zmianę w sposobie myślenia oraz postawie (zachowaniu i reakcjach) i tym samym też emocji w ciele. Nauka nowego, bardziej wspierającego sposobu działania przynosi ze sobą wiele pozytywnych zmian w zarówno w otoczeniu zewnętrznym jak i samym organizmie, gdyż podnosi jego energię i wibracje na jakich on operuje (więcej o energii emocji piszę tutaj).  

(*) Jaak Panksepp: „Podstawy emocji podstawowych” 

(**) Choć długo panowało przekonanie, że genów nie można zmienić, to aktualne badania naukowe podważają te teorie np: Bruce Lipton.